Aanhoudende zorgen over structurele tekorten op langere termijn
De begrotingen van Gelderse gemeenten voor 2024 zijn sluitend. “Dat betekent dat alle gemeenten komend jaar onder repressief toezicht komen”, aldus gedeputeerde Helga Witjes voor Toezicht gemeentefinanciën. In de meerjarenbegrotingen laten de jaren 2026 en 2027 grotere structurele tekorten zien. Bovendien zijn de bedragen die onder de streep overblijven in de begroting 2024 zo’n 40% lager dan verwacht in 2022 bij de vorige begrotingen.
Helga Witjes: “Onze zorgen over de financiële situatie van gemeenten nemen dan ook toe. Er is hard gewerkt om de begrotingen voor 2024 weer sluitend te krijgen. Vanuit onze toezichtrol denken we daarin continu mee. Maar gemeenten krijgen het financieel steeds moeilijker. Incidentele bijdragen van het rijk zorgen niet voor zekerheid op lange termijn. Terwijl die zekerheid nodig is voor het borgen van belangrijke taken”.
Ontbreken structurele middelen
Alle gemeenten hebben te maken met de zogenaamde opschalingskorting vanaf 2026. Dat betekent dat het rijk de bijdragen aan gemeenten weer gaat korten. Tegelijkertijd wordt de rijksbijdrage uit het gemeentefonds kleiner. Het gemeentefonds is de grootste inkomstenbron van de gemeenten. Gemeenten hebben verder ook te maken met loon-en prijsstijgingen, stijgende rentes en hogere bijdragen aan Gemeenschappelijke Regelingen zoals samenwerking met buurgemeenten. Al die ontwikkelingen leiden er toe dat 80% van alle Gelderse gemeenten nu géén sluitende meerjarenraming heeft in de jaren 2026-2027. En dat gaan steeds meer inwoners merken.
Verschillen
Een algemeen oordeel uitspreken over de ontwikkeling van de financiële positie van gemeenten is niet mogelijk. De uitgangspunten van gemeenten verschillen bij het ramen van rijksbijdragen en het wel of niet meenemen van de financiële effecten van de laatste septembercirculaire over de gemeentefondsuitkering.
Toezicht gemeentefinanciën
Gemeenten moeten jaarlijks een structureel sluitende en realistische begroting en/of meerjarenraming vaststellen en deze ter beoordeling toesturen aan Gedeputeerde Staten (GS). GS houdt toezicht op de financiële huishouding van gemeenten, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen. Doel is het bevorderen van een blijvende gezonde financiële huishouding. Op basis van de begroting en de meerjarenraming bepaalt GS in december de vorm van toezicht voor het volgende begrotingsjaar. Repressief is de lichte vorm van toezicht, die bestaat uit het toezien na afloop. Preventief toezicht is een controle voorafgaand aan uitgaven.