Vrijdag 1 april 2022 presenteerde minister voor Natuur & Stikstof Van der Wal haar hoofdlijnenbrief voor de stikstofaanpak. Stichting Stimuland mist de menselijk maat in de aanpak en constateert dat de focus te veel ligt op het vastleggen van wettelijke percentages en op het maken, uitvoeren, handhaven en juridisch borgen van beleidsprogramma en gebiedsplannen. Stimuland roept op om bij de verdere uitwerking van de plannen de menselijke maat meer centraal te stellen.
Sociale kwaliteit ontbreekt in aanpak
Stimuland vindt het positief dat er in de brief enige aandacht is voor de brede welvaart in het landelijk gebied. “Toch is de insteek van de brief is erg procedureel, technisch en juridisch van aard. Dit is precies waar we al eerder voor gewaarschuwd hebben. Agrarisch ondernemers willen best investeren in milieumaatregelen of omschakelen naar extensieve natuurinclusieve landbouw maar ze hebben daarvoor wel een nieuw en betrouwbaar verdienmodel nodig. Bovendien zorgt verplaatsing of stoppen voor veel onzekerheid en is de sociaal-emotionele impact daarvan groot. Deze brief geeft daar geen antwoorden op terwijl haast geboden is gezien de forse ambities. En wat betekenen deze ontwikkelingen voor de leefbaarheid? Agrarisch ondernemers zijn de spil in een gebied. Als vooral wordt ingezet op het stoppen van bedrijven, dan is het risico op verval en de kans op criminaliteit in het buitengebied groot. Bovendien wordt leefbaarheid niet alleen maar gecreëerd door het bouwen van villa’s en woningen op voormalige agrarische bedrijven,” aldus Ingrid Jansen, directeur van Stimuland.
Focus te veel op middelen, instrumenten en uitvoering
In de aanpak van de minister voor Natuur & Stikstof gaat het vooral over het (juridisch) vastleggen van afgesproken percentages en op het maken, uitvoeren, handhaven en juridisch borgen van beleidsprogramma en gebiedsplannen. Daarnaast wil ze maatschappelijke opgaven aan elkaar knopen en nieuwe organisaties oprichten, zoals een Ecologische Autoriteit en een gezamenlijke ‘regieorganisatie’. “Wanneer je als plattelandsbewoner of als agrarisch ondernemer deze brief leest, bekruipt je het gevoel dat alles voor je bepaald wordt en je zelf niet tot nauwelijks invloed hebt op deze beslissingen. Dat gevoel wordt versterkt doordat de minister haar brief afsluit met de opmerking dat ze in contact treedt met betrokken sectoren en maatschappelijke partijen. Waar blijven de individuele inwoners en agrariërs uit de gebieden zelf? Dit lijkt typisch zo’n geval waarbij de systeemwereld de leefwereld binnendringt en haar eigen maatstaven oplegt,” stelt Jansen bezorgd.
Geef menselijke maat een centrale plek
Stimuland roept de minister op om bij de verdere uitwerking van de plannen de menselijke maat meer centraal te stellen en oog te hebben voor sociaal-emotionele gevolgen van ingrijpende beslissingen zoals het al dan niet vrijwillig stoppen van je bedrijf.
Daarnaast pleit Stimuland ervoor om individuele bewoners en agrariërs een zwaardere stem te geven in (de verdere uitrol van) de aanpak. Want zelfregie bepaalt mede het welzijn van mensen in de gebieden. Verder vindt Stimuland het zorgelijk dat nieuwe organisaties worden opgericht terwijl een aantal jaren geleden dergelijke organisaties, zoals Dienst Landelijk Gebied (DLG), zijn afgeschaft. “Maak gebruik van maatschappelijke partijen die al actief zijn in de gebieden en die oog hebben voor de identiteit en cultuur van het gebied. Want vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Voorkom dat je in situaties terecht komt zoals met de Groningers waar het vertrouwen een enorme deuk heeft gekregen,” sluit Jansen af.